Aktualności

229 lat temu Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił Ustawę Rządową, zwaną Konstytucją 3 Maja. W tym roku w związku ze stanem epidemii nie będzie uroczystości samorządowych - będzie flaga i kwiaty pod pomnikiem niepodległości na placu mjr Gryczmana.

     W preambule konstytucji jej autorzy zaznaczyli:

„Uznając, iż los nas wszystkich od ugruntowania i wydoskonalenia konstytucji narodowej jedynie zawisł, długim doświadczeniem poznawszy zadawnione rządu naszego wady...... , wolni od hańbiących obcej przemocy nakazów, ceniąc drożej nad życie, nad szczęśliwość osobistą egzystencję polityczną, niepodległość zewnętrzną i wolność wewnętrzną narodu, którego los w ręce nasze jest powierzony, chcąc na wdzięczność współczesnych i przyszłych pokoleń zasłużyć, mimo przeszkód, które w nas namiętności sprawować mogą, dla dobra powszechnego, dla ugruntowania wolności, dla ocalenia Ojczyzny naszej i jej granic z największą stałością ducha niniejszą konstytucję uchwalamy”.

     Wstęp do konstytucji alarmował o niebezpieczeństwie dla przyszłości Polski. Dlaczego w takiej konwencji był napisany? Rzeczpospolita Obojga Narodów, jedno z najpotężniejszych państw europejskich w XVI i XVII wieku, w końcu wieku XVIII nie była w stanie obronić swojej suwerenności i terytorialnej integralności?

     Jako najważniejszą z przyczyn takiej sytuacji należy wskazać sytuację wewnątrz kraju. Władza ustawodawcza wykonywana przez Sejm, poprzez liberum veto była nieskuteczna, gdyż każdy poseł z własnych pobudek mógł zerwać jego obrady. Rzeczpospolita pozbawiona była stałego wojska, które mogło skutecznie bronić jej granic. Pospolite ruszenie, zwoływane w czasie zagrożenia wojną, było źle wyszkolone i niezdolne do stawiania czoła zawodowym armiom. Skarb państwa był pusty, ponieważ magnateria uzyskała szereg przywilejów zwalniających ją od płacenia podatków na rzecz państwa.

     A przy tym sąsiedzi Polski w okresie tym budowali silne państwa, które już w końcu wieku XVIII były monarchiami dobrze zorganizowanymi, ze sprawnym aparatem państwowym i silnym wojskiem.

     Konstytucja 3 Maja była ostatnią próbą uratowania Polski. Wprowadziła trójpodział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Władzę wykonawcza sprawował Sejm i Senat. Władzę wykonawczą przyznano królowi, który realizował ją wspólnie z 5 ministrami zasiadającymi w Radzie Straży Praw. Za podejmowane decyzje ministrowie odpowiadali przed Sejmem. Zapowiedziano reorganizację systemu sądownictwa, zniesiono niektóre przywileje szlachty i magnaterii, m.in. liberum veto. Dokonano centralizacji państwa poprzez zniesienie odrębności między Litwą i Koroną. Ustanowiono jednolity skarb państwa, rząd i wojsko. Zniesiono wolną elekcję, a tron króla polskiego miał być dziedziczony. Mieszczanie i chłopi mieli zyskać opiekę państwa.

Postanowienia konstytucji stanowiły zapowiedź ustanowienia silnego, dobrze zorganizowanego, nowoczesnego państwa.

     Niestety, Konstytucja 3 Maja nigdy nie weszła w życie. Już w 1793 roku Rosja i Prusy dokonały II rozbioru Polski. Ostatnią próbą ratowania niepodległości Rzeczypospolitej była Insurekcja Kościuszkowska. Chociaż powstańcom dowodzonym przez gen. Tadeusza Kościuszkę nie brakowało odwagi  w stawaniu do walki z przeważającymi siłami wroga, powstania tego wygrać już nie było można. Po jego upadku, w roku 1795 nastąpił III rozbiór Rzeczypospolitej i na 123 lata zniknęła ona z mapy Europy.

     Warto pamiętać o tym dokumencie, który mógł odmienić losy naszego państwa. I warto pamiętać przy takich okazjach, jak Święto Trzeciego Maja, że „…Wolność nie jest dana nikomu raz na zawsze. Wolność jest nam zadana” (Jan Paweł II).

Wiesław Ordon

Burmistrz